Günlük Hayat, Tüm Yazılar

Kadınların erkeklerden başka konuşacakları bir şey yok mu?

Cinsiyetçilik, tüm dünyada tartışılan bir kavram. Popüler kültürde kadının yeri, rolü ve sahip olduğu haklar çeşitli kanallar aracılığıyla şekillendiriliyor. Ülkemizde ise durum daha vahim. Son yıllarda artan kadına şiddet, taciz ve tecavüz olayları, bu vahameti ortaya koymak için yeter de artar bile. Belki farkında değiliz ama cinsiyetçilik günlük yaşamımızın birçok alanında, bilinçaltımıza ince ince işleniyor. Bu alanlardan biri, belki de en önemlisi ise sinema.

Günümüzde, milyonlarca kişi tarafından izlenen dev bütçeli yapımların cinsiyetçi yaklaşımlarını değerlendirmek için Bechdel test denen bir yöntem uygulanıyor. Filmleri, kadın karakterlerin sayısına ve birbirleriyle konuştukları konulara göre değerlendiren bu testten sınıfta kalan yapımlar için akla tek bir soru geliyor: Kadınların erkeklerden başka konuşacakları bir şey yok mu?

Popüler Kültürde Kadının Yeri

Virginia Woolf, 1929 yılında yazdığı A Room of One’s Own isimli eserinde, zamanın edebiyat eserlerinde kadının yeri ve kadın karakterler hakkındaki düşüncelerini şöyle aktarmıştır:

“İki kadın arasındaki ilişki daha karmaşık olsaydı ne kadar da güzel olurdu. Hayali kadın karakterleri hızlıca düşündüm de birbirleri arasındaki ilişkiler ne kadar da basit. (…) Neredeyse tamamı, erkeklerle olan ilişkileriyle resmedilmiş.”

Sinema sektöründe de durum çok farklı değil. ABD’de 1950-2006 yılları arasında finansal olarak en çok başarı elde etmiş 855 filmle yapılan analizde, ortalama bir kadın karaktere iki erkek karakter düştüğü tespit edilmiştir. Filmlerde kadın karakterlerin erkek karakterlerden iki kat daha fazla cinsel ilişkiye girdiği görülürken, kadın karakterlerin cinsel içerikli sahneleri de zamanla artmıştır.

2014’te yapılan bir başka araştırmaya göre, 2010-2013 yılları arasında tüm dünyada çekilen 120 filmde bir isme sahip olan karakterlerin %31’inin kadın olduğu belirtilmiştir. Bu filmlerin sadece %23’ünde başrol veya yardımcı rollerde aktrisler oynarken, sadece %7’si kadın yönetmenler tarafından çekilmiştir.

2007-2014 yılları arasında en çok gişe hasılatı elde eden 700 filmle yapılan bir başka araştırmaya göre ise, filmlerde konuşan karakterlerin yalnızca %30’u kadındır. Bu bilgiye yazının devamında tekrar döneceğiz.

Bechdel Test Nedir?

Yazının başında da değindiğimiz gibi Bechdel test, filmlerin cinsiyetçi yaklaşımlarını değerlendirmek için kullanılan bir yöntemdir. Amerikalı karikatürist Alison Bechdel tarafından hazırlanan, çoğu lezbiyen olan bir grup arkadaşın hayatlarının anlatıldığı çizgi roman serisi Dykes to Watch Out For’un 1985 yılında yayımlanan “The Rule” isimli bölümünde ortaya çıkmıştır.

Bechdel test üç kuraldan oluşur:

  • Filmde ismini bildiğimiz en az iki kadın karakter olmalıdır.
  • Bu iki karakter birbirleriyle konuşmalıdır.
  • Bu konuşma bir erkek veya erkekler dışında bir konu hakkında olmalıdır.
Bechdel testin yaratıcısı Alison Bechdel

Bechdel, bu fikri arkadaşı Liz Wallace’a (bu yüzden bazı kaynaklarda Bechdel-Wallace test olarak da geçer) ve Virginia Woolf’un yazılarına atfetmiştir. Kendisine göre “alternatif bir feminist gazetesindeki küçük bir lezbiyen esprisi” olan test, 2000’li yıllarda film eleştirilerinde sıkça kullanılır olmuştur. Bu test, bir filmin kalitesini belirlemeyeceği gibi testi geçen her filme kadın dostu, testten kalan her filme de kadın düşmanı demek doğru değildir. Yine de filmlerdeki cinsiyetçiliği değerlendirmek için kullanılabilecek iyi bir yöntemdir. Ekranda gördüğümüz kadınların sayısından ziyade kadın karakterlerin hikayelerindeki derinlik, onların duyguları, yaşadıkları ve kaygılarının önemini hatırlatan test, bu anlamda gözümüzün önünde duran ancak bakıp da göremediğimiz bir gerçeği tüm çıplaklığıyla ortaya koyar.

Lola koşmuş koşmuş ama Bechdel testi geçememiştir.

Bu zamana kadar çekilmiş dev bütçeli birçok Hollywood filmi Bechdel testten sınıfta kalmıştır. Yüzüklerin Efendisi üçlemesi, ilk çekilen Star Wars üçlemesi, Avatar, The Avengers, The Social Network bunlardan bazılarıdır. Başrol oyuncusu bir kadın olan Run Lola Run filmi bile testi geçememiştir. Sizin de Bechdel testi geçip geçmediğini merak ettiğiniz filmler varsa, 1892 yılından günümüze kadar toplam 6912 filmden oluşan dev bir veri tabanına ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Türk Sinemasının Sessiz Kadınları

Testi geçemeyenler tabii ki sadece Hollywood filmleri değil. Türk sinemasının durumu da tahmin edebileceğiniz gibi içler acısı. Bırakın kadın karakterlerin birbiriyle konuşmasını, Türk filmlerinde dilini yutmuşçasına hiç konuşmayan veya erkekler tarafından konuşmasına izin verilmeyen kadın karakterler oldukça fazladır. Yukarıda, filmlerde konuşmayan kadın karakterleri gösteren bir araştırmadan söz etmiştik. Gelin, ülkemizdeki duruma birlikte bakalım. Türk sinemasının sessiz kadınlarını gösteren bu video ile yazımızı noktalayalım.


Kaynaklar:

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Bechdel_test
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Dykes_to_Watch_Out_For
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/A_Room_of_One%27s_Own
  4. http://bechdeltest.com/

Bunlar da ilginizi çekebilir

Herhangi bir sonuç bulunamadı.