Bir internet sitesini tasarlarken ve kodlarken, mobil kullanımın kısıtlama ve yeteneklerini ön planda bulundurmaya mobil öncelikli yaklaşım denir. Mobil kullanım ile kastedilen, hem mobil cihazların teknolojik özellikleri, hem de mobil cihaz kullanıcısının kendine has koşullarıdır.
Neden ve nasıl?
Web sitelerinin yapılış mantığı ve süreci, son beş yılda büyük bir hızla değişmiştir. 2010’ların başlarına kadar, masaüstü bilgisayarları hedefleyen bir “asıl site” yapıldıktan sonra bu siteden ayrı bir mobil site (m-dot site) yapılırken, zamanla bunun verimsiz bir yöntem olduğu anlaşılmıştır. Responsive tasarım ve adaptive tasarım gibi yöntemlerle, bütün cihazlara hitap eden tek bir site yapma eğilimi artmıştır.
Mobil öncelikli yaklaşım, performans, kullanılabilirlik ve internet kotası tüketimi bakımından, responsive ve adaptive tasarım/üretim süreçlerinin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Masaüstü ve mobil arasındaki fark
Masaüstü bir bilgisayarda kullanıcının oturur pozisyonda olduğu, fare ve klavye kullandığı tahmin edilebilir. Mobil kullanıcı ise yürüyor, oturuyor, yatıyor olabilir. Sitemizi, dişçide sıra beklerken, mağazada alışveriş yaparken ya da otobüste giderken ziyaret edebilir. Belki tek, belki her iki elini kullanıyordur. Mobil kullanım masaüstü kullanıma göre daha fazla bilinmeyene sahiptir.
Mobil cihazların masaüstü bilgisayarlarla kıyaslandıklarında bazı dezavantajları vardır. Masaüstü bilgisayarların büyük boy ekranları, güçlü işlemcileri, fiziki klavye ve fareleri bulunur. Mobil cihazlarda ise ekranlar küçük, işlemciler nispeten daha güçsüzdür ve hemen tüm etkileşim dokunmatik bir ekran üzerinde, parmaklarla gerçekleştirilir. Dokunmatik etkileşim bazı bakımlardan daha kullanışlı ise de, yazı yazma veya hassas tıklama gibi işlerde dezavantajları vardır. İnternet bağlantısı bakımından da, masaüstü cihazlar genellikle yüksek hızlı bir internet bağlantısının keyfini sürerken mobil cihazlar zar zor ulaşılan bir mobil şebekenin cılız bağlantısını kullanmak durumunda olabilir.
Öte yandan mobil cihazların da, masaüstü bilgisayarlarda bulunmayan bazı özellikleri vardır. Cebimize koyarak her yere taşıyabileceğimiz bir telefon konumumuzu, yüksekliğimizi, cihazın yere hangi açıda durduğunu, ekrana ne şiddette bastırdığımızı belirleyebilmektedir. Parmak izimizi tanıyabilmekte, yüksek kalitede ses ve görüntü kaydı yapabilmektedir. Bu özellikler yerinde kullanıldıklarında, masaüstü bilgisayarlarda yapılması mümkün olmayan pek çok şeyi mümkün kılmaktadır.
Mobil kullanıcı neyin peşinde?
Bu farklılıklardan hareketle, mobil kullanıcıların cihazlarını nasıl ve neden kullandığına dair bazı sınıflandırmalar yapılmıştır. Josh Clark, Tapworthy‘de mobil kullanımı şu şekilde sınıflandırmaktadır:
- Mikro işler (micro-tasking)
- Çevremde neler var/oluyor (I’m local)
- Sıkılıyorum (I’m bored)
Benzer şekilde Google da mobil kullanımı, Josh Clark’ın sınıflandırmasıyla örtüşen üç kategoriye ayırmaktadır
- acil işler (urgent now)
- tekrarlı işler (repetetive now)
- sıkıntıdan kaçış (bored now)
Luke Wroblewski, Mobile First‘de, mobil kullanıcıların etkileşimlerini şu dört grupta toplamıştır:
- Arama, bulma (acil bilgi, yerel bilgi): Şu anda cevaplanması gereken -genellikle dünya üzerindeki konumumla bağlantılı- bir sorum var.
- Araştırma, oynama (sıkılmış, yerel): Harcayacak biraz zamanım var ve vakit geçirecek bir şeyler arıyorum.
- Check in, durum (tekrarlı, mikro işler): Önem verdiğim bir şey sürekli olarak değişiyor ve ben bunu takip etmek istiyorum.
- Oluşturma, düzenleme (acil değişiklik, mikro işler): Bir şey yapmam lazım ve bunu şimdi yapmam lazım.
Yukarıda sıralanan kategoriler, insanların başlarını cep telefonlarına eğmelerinin sebeplerini teşkil etmektedir. Dolayısıyla, web sitenizin bahsedilen kullanım senaryolarının en azından birini karşılıyor olması gerekir.
Neden mobil öncelikli?
Mobil cihazlar ve mobil kullanımın büyük bir hızla artıyor olması, mobil öncelikli yaklaşımı tasarımın ve kodlamanın en önemli prensiplerinden biri haline getirmiştir. Dünyanın en büyük şirketlerinin de konuya bu şekilde bakıyor olmaları, bunu kanıtlamaktadır. Google yöneticilerinden Eric Schimidt her ne yaparsak yapalım, mobil öncelikli yapmamızı önermektedir. Facebook‘un tasarım yönetmeni Kate Aronowitz ise ürünlerinin pek çoğunda mobil öncelikli çalıştıklarını, bu şekilde tasarımcılarının mobil cihazların kısıtlamalarını çok iyi kavradıklarını ve böylece de masaüstü bilgisayarlara yönelik tasarıma dair pek çok şey öğrendiklerini ifade etmektedir. Adobe‘de baş teknik sorumlu olarak görev yapan Kevin Lynch, düşünme yönteminin mobil öncelikli yaklaşıma kaydırılmasının bir zorunluluk haline geldiğini ve bunun kişisel bilgisayarlar devrimininden daha büyük bir değişim olduğunu söylemiştir.
Son olarak, mobil öncelikli yaklaşımın size ne gibi yararları olabileceğini sıralayalım. Tasarımda mobil cihazları ön planda tutmak, mobil internetin hızlı gelişiminin getireceği yeniliklere ve fırsatlara hazırlıklı olmanıza yarar. Mobil öncelikli yaklaşım, sitenizde, sayfanızda gerçekten önemli olana odaklanmanızı sağlar; böylece neyin gerekli neyin gereksiz olduğuna, en başında karar verebilirsiniz. Son olarak, mobil cihazların kendilerine has imkanlarını ve kısıtlamalarını dikkate alarak yola çıkmak, daha önce yapamadığınız yeniliklere zemin hazırlar.
Gerçekten de mobil cihazlar, büyük bir ihtimalle dünyayı kişisel bilgisayardan daha fazla değiştirecektir. Buna hazır olmak hemen her sektörde büyük bir avantaj olacaktır.
