Günlük Hayat, Teknoloji ve Dijital Dünya, Tüm Yazılar

Facebook’tan kıvrak hareketler

Yıl 2015’ti galiba. Bir sağlık iletişimi ajansının dijital bölüm çalışanı olarak, sağlıkla ilgili mobil uygulamalara dair rutin bir araştırma yapıyordum. Epey bir uygulama gezmiş, şöyle beğendiğim bir tane bulamamıştım. Derken hem App Store’da 2013 yılının fitness kategorisinin en iyisi seçilen, hem de aynı yıl Apple tarafından “sürpriz hit” ilan edilen  bir uygulamaya denk geldim: Moves.

Uygulamayı indirmek için iTunes’e geçtim. Geçtim ama bir tuhaflık vardı. Okuduğum değerlendirmelerde övgü ile bahsedilen Moves, App Store’da ala ala iki yıldız almıştı. Nasıl olurdu?

Önceki sürümlerdeki durumunu merak edip o zamanın değerlendirmelerine baktım. Eski sürümlerinin puanları beş yıldız civarındaydı. Kullanıcı yorumları da çok iyiydi. Başına ne gelmişti de bu uygulamanın itibarı bir anda iki yıldızlık olmuştu?

Biraz araştırınca konu daha da ilginçleşti: Moves’u geliştiren Finli start-up ProtoGeo, 2014 yılının Nisan ayında Facebook tarafından, uygulamayla beraber satın alınmıştı. Bu tarihten sonra kullanıcı yorumlarının tonu değişmişti.

Peki bu insanlar neden bu kadar öfkelenmişti? Hem sahi, Moves ne işe yarıyordu? Biraz bilgi verelim:

Moves

Moves, genel kullanıcıya hitap eden, basit bir etkinlik günlüğü uygulaması. Gün boyu yaptığınız fiziksel etkinlikleri, gittiğiniz yerleri kaydedip bu bilgiyi her gün için çizgisel bir şekilde, bir hikaye gibi sunuyor. Hangi gün ne kadar yürüdüğünüzü, nereye gittiğinizi görebiliyorsunuz.

Moves uygulaması ana ekran görüntüsü
Moves uygulaması ana ekran görüntüsü. Ekranın en üstünde gün boyu yapılan etkinliklerin bir özeti sunuluyor. Aşağıya doğru ilerledikçe, o günün hikayesi çizgisel olarak gösteriliyor.

Moves, etkinlik ve konum verisini gün boyu kesintisiz takip eden ilk uygulama. Ek bir aparat gerektirmeden, yalnızca telefonunuzu kullanarak kaç adım attığınızı, nerede koştuğunuzu, ne zaman bisiklete binip ne zaman motorlu taşıt kullandığınızı tespit edebiliyor.

İşte hassas nokta burasıydı. Moves, her kullanıcısının hangi gün, hangi saatte, nerede olduğunu ve orada ne yaptığını üç aşağı beş yukarı biliyordu. Bu verinin Facebook’a aktarılması, iki veritabanının birleştirilmesi anlamına geliyordu. Facebook ProtoGeo’yu satın alarak bu dört milyon insana dair “her şeyi” öğrenmişti.

Nitekim mevcut Moves kullanıcıları, o dönem hala mahrem sayılan bu verinin Facebook’un eline geçmesinden çok rahatsızdılar. Kendilerini satılmış, ihanete uğramış hissediyorlardı. App Store yorumları, karşı takım lehine penaltı veren hakeme yapılan tezahürata benziyordu. Okurken insanın içi sızlıyordu.

Kendi kendime, “işte hayatta telefonuma kurmayacağım bir uygulama” dedim. İki-üç hafta sonra da merakıma yenik düşüp kurdum. Ben profesyonelim, dikkatli kullanırım filan demeye kalmadan kendimi kaptırdım. Moves’la profesyonel başlayan ilişkim kişiselleşti. Cihazın sensörlerinden gelen bilgiyi çok iyi yorumluyordu ve bunu kullanıcıya çok başarılı bir şekilde  sunuyordu. Okuduğum onca olumsuz yoruma, dijital mahremiyet ve gizlilik konusundaki fikirlerime ve Facebook’la aramın halihazırda limoni olmasına ve hatta pil ömrünü biraz kısaltmasına rağmen uygulamayı aylarca, yoğun bir şekilde kullandım. Moves gördüğüm en iyi uygulamalardan biriydi.

Moves, Facebook, teknoloji ve mahremiyet üzerine

Burada, deneyimli bir Moves kullanıcısı olarak bu uygulamanın bana düşündürdüklerini özetlemek istiyorum:

Moves, bir kere kurulduktan ve gerekli izinleri aldıktan sonra, kullanıcıya tekrar sormadan tüm gün ne yaptığını, nereye gittiğini kaydediyor. Bu, etkinlik takibi bakımından iyi. Gizlilik ve mahremiyet bakımından ise o kadar iyi değil.

Moves’un, satın alındıktan sonra Facebook tarafından fazla önemsenmediği görülüyor: güncellemeler seyrek ve cılız, sosyal medya kanalı asosyal. Peki Facebook bu uygulamayı neden satın aldı?

İlk akla gelen uygulamanın, etkinlik takibi algoritması için satın alınmış olduğu. Yani güncel Facebook uygulaması, etkinlik ve konum takibi konusunda Moves ile aynı yeteneklere sahip olabilir. Süper yetenekler.

Moves’un gün boyu kesintisiz ve doğru olarak konum/hareket bilgisini toplamak için kullandığı yöntem bir sır. Ancak Moves’un piyasayı çıktığı dönemde Finlandiya’nın Helsinki Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada, sadece telefondan toplanan hareket verisiyle ulaşım yöntemini doğru olarak tespit edebilen bir algoritma geliştirilmiş. Kendileri de bu ülkeden olan Moves ekibinin, adı geçen çalışmadan yararlanmış olma ihtimalleri yüksek. Zaten üç kişilik kurucu ekiplerinde bir bilim insanının bulunması da tesadüf olmasa gerek.

İşin bir de, Moves’un daha satıldığı zaman sayısı dört milyonu bulan kullanıcılarının etkinlik verisi kısmı var. Bir etkinlik takibi uygulaması olan Moves’un ne zaman nerede olduğumuzu bilmesi nispeten makul. Ama sosyal varlığımızın önemli bir kısmını yüklediğimiz Facebook’un, gece kaçta, nerede yattığımızı, işe hangi yoldan gittiğimizi, arada sırada uğradığımız kitapçının ismini ve tam adresini bilmesi ihtimali işin rengini değiştiriyor.

Moves’tan gelen konum ve etkinlik verisinin, Facebook’un sahip olduğu eş, çocuk, arkadaş, politik görüş, inanç, cinsel tercih, ilgi alanları gibi son derece kişisel verilerle birlikte işlendiğini düşündüğümüzde, konunun önemi artıyor.

Üstelik bu daha başlangıç. 2013 yılının Kasım ayında, o zaman Moves’un patronu olan Sampo Karajalainen, BuzzFeed’e verdiği bir röpörtajda, hareket temelli veri toplamanın henüz emekleme döneminde olduğunu söylemiş. Karjalainen, konum verisinin yanı sıra kullanılan iletişim şekli (mesaj, sesli, görüntülü), takvimdeki kayıtlar, fotoğraflarınızın üzerindeki konum, saat bilgileri, hatta telefon bekleme modundayken mikrofondan alınabilecek veriler gibi pek çok ek veri kaynağı bulunduğunu belirtmiş.

Karjalainen bunları söylerken kullanıcıların kendileri hakkında bilgi toplayıp, kendi alışkanlıklarını gözlemleyip, kendi hayatlarında, gerçek, olumlu değişiklikler yapabileceklerini kastetmiş. Ama pekala başka senaryolar da düşünülebilir. Mesela Karjalainen aynı röportajda, çeşitli şehir yönetimlerinin ProtoGeo’dan, Moves’un topladığı veriyi kendileriyle paylaşmasını istediğini, ama bunu hep reddettiklerini de ifade etmiş.

Bir de şu açıdan bakalım: Stanford Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada insanların fotoğraflarına bakarak cinsel tercihlerini tespit edebilen bir yapay zeka uygulaması geliştirilmiş. Söz konusu çalışmayla ilgili bir röportajda makalenin yazarları, aynı teknolojinin insanların politik görüşleri, psikolojik durumları ya da kişilikleri hakkında bilgi toplamak için de kullanılabileceğini söylemişler.

Facebook yıllardır yüklediğimiz fotoğraflarda arkadaşlarımızı şıp diye tanıyarak etiketlememize yardımcı oluyor. Hatta artık, kimliğinden emin olduğu kişileri otomatik olarak, bize sormadan, etiketliyor.

Dün (12 Eylül 2017), Apple yeni iPhone’larının tanıtımını yaptı. iPhone X, iPhone 8 ve iPhone 8 Plus’tan oluşan bu serinin en çok vurgulanan özelliği ise Face ID. Yeni iPhone’lar, son teknoloji ürünü sensörleri ve yazılımları ile artık sahibinin yüzünü tanıyabilecek. Malum, daha önceki sürümler parmak izlerimizi tanıyordu.

Yazıyı Apple’ın Face ID’yi tanıttığı sloganla bitirelim:

Yüzünüz, şimdi parolanız. Face ID, telefonunuzun kilidini açmanın ve kimliğinizi doğrulamanın yeni ve güvenli bir yolu.


Kaynaklar

  1. Moves’un internet sitesi: moves-app.com
  2. Moves’un satış bilgisi: moves-app.com/press
  3. Techcrunch’tan Moves uygulamasına tanıtan bir yazı: techcrunch.com/2013/01/24/moves-app-activity-tracker
  4. ProtoGeo’nun crunchbase sayfası: crunchbase.com/organization/protogeo#/entity
  5. Ulaşım yöntemi tespiti çalışması, S. Hemminki, P. Nurmi, S. Tarkoma. Accelerometer-Based Transportation Mode Detection on Smartphones, Proceedings of ACM SenSys, 2013: universe.hiit.fi/tmd-peaks
  6. livestrongforever’da Moves’ın Facebook ile veri paylaşacağı haberi: livestrongforever.com/facebook-will-now-share-data-with-its-recently-purchased-fitness-tracking-app
  7. Moves’un Facebook sayfası: facebook.com/movesapp
  8. Sampo Karjalainen’in Facebook sayfası: facebook.com/sampok
  9. The Guardian’da yapay zeka ile cinsel eğilim tespiti konulu haber: theguardian.com/technology/2017/sep/07/new-artificial-intelligence-can-tell-whether-youre-gay-or-straight-from-a-photograph
  10. Yapay zeka ile cinsel eğilim tespiti konulu makale. Michal Kosinski Yilun Wang. Deep neural networks are more accurate than humans at detecting sexual orientation from facial images. 2017: osf.io/zn79k
  11. Apple’ın iPhone X tanıtım sayfası: apple.com/tr/iphone-x
Etiketler: Mahremiyet

Bunlar da ilginizi çekebilir